,,PRZEGLĄD METOD AKTYWIZUJĄCYCH ROZWÓJ DZIECKA
W WIEKU PRZEDSZKOLNYM’’
Dziecko w wieku przedszkolnym wymaga szczególnej troski, należy, więc dbać o jego rozwój i w ten sposób budować fundament do późniejszej nauki szkolnej.
Wiek przedszkolny jest bardzo ważnym okresem w życiu każdego dziecka. Jest to czas konstruowania własnego „Ja”, czas tworzenia kontaktów z innymi ludźmi, czas budzenia się uczuć do innych ludzi. Dzieci w tym wieku stosunkowo łatwo poddają się działaniom wspomagającym ich rozwój. Każde dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione, z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną inteligencją, zadatkami na rozwijanie twórczości, oraz dużym talentem społecznym. Trzeba, zatem stworzyć mu możliwość maksymalnego rozwoju. To my dorośli, rodzice i nauczyciele powinniśmy odgrywać znaczą rolę w zapewnieniu im pełnej samorealizacji. Pomagając dziecku w drodze do wspaniałej przyszłości wzbogacamy nie tylko świat dziecka, ale także swój własny. Współczesna edukacja przedszkolna kładzie nacisk na nowy styl pracy z dzieckiem. Nauczyciel traktuje dziecko jako partnera, pomaga mu w indywidualnym rozwoju. Wskazuje, w jakim kierunku rozwój ten może i powinien zmierzać. W tym celu działania edukacyjne nauczyciela powinny być skierowane na stosowanie różnorodnych metod w pracy dydaktyczno – wychowawczej. Skierowane są one na dziecko, jego wychowanie, oraz prawidłowy i wszechstronny rozwój. Wychodzą one naprzeciw ogólnym potrzebom życia społecznego i gospodarczego oraz związanej z tym sytuacji rodziny. Stosowane w przedszkolu metody prowadzenia zajęć odnoszą się do sposobów pracy nauczyciela z dziećmi i służą realizacji wyznaczonych celów zajęć. Są one odmienne od metod szkolnych. Można wyodrębnić trzy grupy metod: oglądowe, słowne, oraz praktycznego działania. Przenikają się one wzajemnie i rzadko występują w swojej czystej postaci. Jednak niektóre z nich są dominujące w konkretnych rodzajach zajęć.
Metoda oglądowa – oparta na obserwacji i pokazie pojawia się podczas spacerów, wycieczek, czy oglądania różnego rodzaju ilustracji.
Metoda słowna wykorzystywana jest wykorzystywana w czasie słuchania różnego rodzaju
utworów literackich: wierszy, opowiadań, bajek itp.
Obok metod działań odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela można wyodrębnić metody odnoszące się do działań dziecka związanych z procesem uczenia się.
Przedstawiają one możliwości wielostronnego uczenia polegającego na:
· przyswajaniu (podanego, gotowego materiału),
· odkrywaniu (nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów, oraz samodzielnego poszukiwania),
· przeżywaniu (różnorodnych treści i wartości),
· działaniu (polegającym na zmienianiu rzeczywistości i samego siebie poprzez sprawdzanie wiadomości w praktyce)
Wielostronne uczenie się przeciwstawia się jednostronnemu uczeniu się, czyli nauczaniu opartemu głównie na przyswajaniu gotowej wiedzy podanej przez nauczyciela.
Takiemu wielostronnemu uczeniu odpowiadają metody nauczania, takie jak:
– metody podające (przyswajanie): opowiadanie, pogadanka, historyjka obrazkowa, wiersze, piosenki, praca z tekstem,
– metody problemowe (odkrywanie): gry dydaktyczne, „burza mózgów”, inscenizacja,
– metody aktywizujące (przeżywanie): drama, wystawa, pokaz,
– metody praktyczne (działanie): ćwiczenia.
Dobór metod zależy od indywidualnych możliwości dzieci oraz od tego, jakie umiejętności zaplanowaliśmy kształcić w danej chwili. Zatem najlepszymi metodami są te, które
aktywizują i motywują dziecko oraz umożliwiają praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy. Zarówno wszystkie metody, jak i techniki służą wspomaganiu wszechstronnego rozwoju dziecka rozbudzając jego aktywność twórczą, zapewniając pozytywną motywację do podejmowania zadań, a tym samym rozwijając wiarę we własne siły i możliwości. Aktywność dzieci w edukacji przedszkolnej jest w centrum zainteresowania nauczycieli, którzy dążą do stworzenia takich sytuacji edukacyjnych by ich wychowankowie odgrywali czynną rolę w realizacji określonych zadań. Służą ku temu metody aktywizujące.
1. Burza mózgów:
Jest to najprostsza metoda aktywizująca. Pozwala na zgromadzenie w krótkim czasie dużej ilości pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu. Plusem tego sposobu jest możliwość modyfikowania cudzych pomysłów lub na zasadzie skojarzenie, podawanie innych. W czasie burzy mózgów pracuje się indywidualnie, ale na rzecz całego zespołu, którego zadaniem jest zgromadzenie jak największej liczby pomysłów czy faktów do danego problemu. Burzę mózgów stosuje się jako.
– rozgrzewkę umysłową
– dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy
– dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy
– dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu
Zastosowanie podczas pracy z dziećmi burzy mózgów pozwala na:
– włączenie wszystkich dzieci do pracy
– szybkie zgromadzenie dużej ilości pomysłów
– przeprowadzenie rozgrywki umysłowej
– naukę zwięzłego wyrażania myśli
– sprawdzenie posiadanej wiedzy
2. Mapa pojęciowa
To metoda wizualnego przedstawienia problemu z wykorzystaniem schematów, zwrotów, rysunków, symboli. Celem stosowania tej metody jest usystematyzowanie zdobytej wiedzy lub wizualizacja posiadanych wiadomości. W trakcie pracy tą metodą dzieci doskonalą umiejętności techniczne takie jak: czytanie, pisanie, rysowanie i umiejętności umysłowe min. Planowanie, klasyfikowanie. Muszą również współdziałać ze sobą przekonywać o swoich racjach, ale także rezygnować ze swoich pomysłów na rzecz dochodzenia do porozumienia.
Efekty pracy z mapą pojęciową:
– uczy samodzielnego zdobywania wiedzy
– uczy posługiwania się poznanymi pojęciami
– daje okazję doskonalenia czytania ze zrozumieniem
– ułatwia zapamiętanie poznanych faktów poprzez poszukiwanie, segregowanie wiadomości, przedstawienie w postaci rysunku
– uczy uważnego słuchania
– uczy oceny i samooceny
– daje szansę wykazania się dzieciom różnych zdolnościach
– stwarza możliwość współpracy
– uczy zadawania pytań i udzielenia odpowiedzi
3. Metoda projektu.
Jedną z kluczowych umiejętności, w jakie przedszkole wyposażyć ma dziecko to twórcze myślenie. Taką możliwość daje metoda projektów. Polega ona na wykonaniu przez dzieci zadań poprzez samodzielne poszukiwania pod opieką nauczyciela.
Dzieci w trakcie pracy nad projektem uczą się:
– przeprowadzania rozmów
– samodzielnego poszukiwania materiałów
– współdziałania w grupie
– odpowiedzialności
4. Stymulacje
Stymulacje to naśladowanie rzeczywistości, ćwiczenie najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach. Ideą stymulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnionych w bezpiecznej stymulacji ćwiczeniowej.
Stymulacje mogą obejmować takie proste umiejętności jak:
– nadawanie paczki na poczcie
– zabawę dzieci w sklep
– czy lekarza
Stymulacja ma wpływ na:
– kształtowanie się systemu wartości
– kształtowanie się umiejętności poznawczych
– rozwijanie umiejętności społecznych
– poprzez utożsamienie się z własnymi przeżyciami głęboko zapada w pamięć i łatwo daje się odtworzyć.
5. Drama
Drama polega na wczuwaniu się w role, na improwizacji, która angażuje ruch, gest, mowę,
myśli i uczucia. Drama uczy rozumienia siebie i innych na poziomie emocji i uczuć.
Głównym sposobem pracy w dramie jest bycie w roli. Polega ona na tym, że dziecko jest sobą w nowej roli, nieznanej sytuacji.
Drama jest:
– doskonałym ćwiczeniem językowym
– rozwija myślenie i wyobraźnię
– uczy komunikatywności
– ćwiczy koncentracje i spontaniczność
– ułatwia zapamiętywanie odgrywanych ról
– pozwala zrozumieć przeżycia i zachowani innych ludzi
6. Gry planszowe
Gry i zabawy są znanym elementem zajęć w przedszkolu. Oprócz dobrej zabawy niosą ze sobą treści dydaktyczne i wychowawcze. Uczą ścisłego przestrzegania reguł.
Gry planszowe wpływają na:
– na twórcze myślenie
– rozwijają wyobraźnie
– zmuszają do współdziałania
– wymuszają precyzyjne redagowanie poleceń
– są niekonwencjonalnym sposobem uczenia się
– dają satysfakcję z wykonanej pracy
– treści ujęte w grach głęboko zapadają w pamięć
Obok głównych metod aktywizujących stosowanych w pracy z dzieckiem nauczyciele stosują także inne metody i techniki aktywizujące wszechstronny rozwój dzieci;
· Ruch rozwijający V. Sherborne
Weronika Sherborne wypracowała system ćwiczeń ruchowych pod nazwą Ruch Rozwijający.
Jest to program nastawiony na rozwijanie – przez odpowiednie ćwiczenia i zabawy ruchowe- takich cech, jak: poczucie własnej wartości i pewności siebie, poczucie
bezpieczeństwa, odpowiedzialność, wrażliwość, umiejętność nawiązywania kontaktów z drugą osobą.
Ruch Rozwijający zgodnie z rolą jaką przypisuje autorka, wyraża główną ideę metody:
posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka.
System ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka zaspokajających w kontakcie z druga osobą. Podstawowe założenia tej metody to rozwijanie przez ruch:
świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego świadomości przestrzeni i działania w niej dzielenia przestrzeni z innymi osobami i nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu.
Normalna aktywność dziecka, wykonywane przez nie czynności ruchowe o charakterze dowolnym – celowym jest uwarunkowana świadomością własnego ciała i
własnej tożsamości. Udział w ćwiczeniach ma na celu stworzenie dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawniania motoryki, poczucia swojej siły, sprawności
i związku z tym możliwości ruchowych.
· Metoda gimnastyki ekspresyjnej, która rozwija zdolności twórcze i odkrywcze w
pracy z dziećmi w przedszkolu, może ujawniać się w trojaki sposób:
·
· · sporadycznie w formie krótkich wstawek uatrakcyjniających zajęcia,
·
· · przez prowadzenie większych fragmentów zajęć,
· · przez prowadzenie całych jednostek metodycznych omawianą metodą.
· Metoda Carla Orffa
· Twórca tej metody wyszedł z założenia, iż ćwiczenie gimnastyczne należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno – muzyczną, oraz kulturą słowa. Jego zdaniem muzyka rodzi się z mowy, ruchu i gestu. Oznacza to w praktyce, że wykorzystane i przetworzone na język muzyczny powinno być to, co dziecku najbliższe: słowo, gest, ruch, otoczenie. Zaspokojenie potrzeby ruchu w formie dobranej przez samo dziecko, daje okazję do rozładowania napięć emocjonalnych, do ich odreagowania.
· Metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) Rudolfa Labana
· Metoda ta, nazywana jest także metodą improwizacji ruchowej. Ważną rolę odgrywa tu inwencja twórcza ćwiczącego, jego pomysłowość, fantazja, oraz doświadczenie ruchowe.
· Operuje się tu zadaniami ruchowymi otwartymi i zamkniętymi, opowieścią ruchową, ruchem zabawowo – naśladowczym, inscenizacją, improwizacją ruchową,
pantomimą, mimiką, groteską, kanonami ruchowymi, ćwiczeniami muzyczno – ruchowymi przy użyciu instrumentów perkusyjnych, oraz muzyki żywej i mechanicznej, zabawami rytmiczno – tanecznymi, elementami tańców regionalnych i narodowych, które komponuje się następnie w małe układy.
